کد مطلب:38498 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اهل بيت

امامان در گذشته چگونه زندگي مي كردند.

خواهر گرامي ! ايام جواني , دوران درخشندگي و فروغ زندگي است . دوران سرور و شادماني و قوّت وقدرتِ عمر انسان است . از اين كه در دوران جواني با طرح سؤالاتي در صدد شناخت و معرفت زندگي امامان معصوم : برآمديد, به شما تحسين و تهنيت مي گوييم . تبريك و تهنيت از دو جهت , يكي اين كه شناخت امامان , يكي از مصاديق و ميوه هاي حكمت است , چنان كه امام صادق 7در توضيح آيهء شريفهء () به ابو بصير مي فرمايد: < مراد از آن حكمتي كه خداوند به هر كس عنايت كرد, خير و(پـاورقي 3.بقره (2 آيهء 269

نيكي فراوان نصيب او نموده , اطاعت خدا و شناخت معرفت امام است >.()

(پـاورقي 4.محمد بن يعقوب كليني , اصول كافي , ج 1 ص 261

جهت دوم , بهره وري درست از دوران جواني و قدرشناسي از آن است . در پاسخ سؤال شما لازم است مقدمه رابه عنوان تذكر بيان كنيم :

دوران امامتِ يازده امام كه از سال يازدهم هجري قمري با امامت اميرالمؤمنين 7شروع مي شود و تا سال 260 كه سال شهادت امام حسن عسكري 7است ـ پايان مي يابد. 250سال طول كشيد. با توجه به اين كه زمان و زمانه چون آب جاري در جريان تغيير و تحول است و اوضاع سياسي و اجتماعي و اقتصادي و عقيدتي و فرهنگي جامعه ءاسلامي در طول دو قرن و نيم دچار تطوّر و تحول فراواني گشت , بينش ها و گرايشهاي مردم در عرصه هاي مختلف دگرگون شد.

به ديگر بيان : اوضاع اجتماعي امت اسلام در طول امامت يازده امامي كه در ميان مردم حضور عيني و حسّي داشتند, دچار دو نوع دگرگوني گشته بود:

يكي دگرگوني علمي و فكري ,

دوم دگرگوني در مقتضيات زمان .

با توجه به اين دگرگوني ها نمي توان انتظار داشت نحوهء زندگي امامان : در طول 250سال يكنواخت و يكسان باشد. چنان كه به علت همين تفاوت ها حضرت موسي 7پيامبر جنگ و مبازره مي گردد و عيسي 7پيام آور صلح و محبّت . امام حسن مجتبي 7راه صلح را در پيش مي گيرد و اباعبداللّه 7راه شهادت و خون , و امام سجاد وامام باقر و امام صادق : راه تقيّه را. برخي امامان زندگي متوسط داشتند و برخي ديگر بسيار ساده مي زيستند.

بعضي بذل و بخشش كلان مي كردند, به گونه اي كه گاهي به يك شاعر جايزهء هنگفتي مي دادند, ولي بعضي ديگر,از دادن يك من جو, اضافه بر سهميه , از بيت المال حتي به نزديك ترين كسان خود مثل برادر دريغ كردند.

كساني كه سيرهء زندگاني هر يك از امامان : را به صورت انفصالي و جدا از هم مي نگرند, مي پندارند كه سيره وعملكرد آنان ناهماهنگ است . بلكه تضاد دارند و چه بسا همين دوگانگي را در مجموعهء زندگي يك امام هم ببينند.اما اگر به جاي نگاه سطحي , سيرهء آن بزرگواران از منظر توجه به مقتضيات زمان و سطح فكر و تعليمات جامعه ,محققانه , موشكافي و تجزيه و تحليل گردد, مشاهده مي شود كه همهء حركت هاي به ظاهر متفاوت يا متضاد آنان ,يك هدف را دنبال مي كند; يعني هدف واحد است , ولي راه هاي رسيدن به آن متكثر و متفاوت است .



احكام و قوانين ثابت و متغيّر

علت تفاوت ظاهري سيرهء زندگاني امامان : را مي توان از منظر نيز مورد بررسي قرارداد. آموزه هاي اسلام دو دسته اند: يك دسته قوانين ثابت و تغيير ناپذيرند. اين دسته قوانين كه به منزلهء روح و مغزدين هستند, به قوانين اوليه معروفند.

دستهء ديگر, قوانين متغيرند كه به تناسب مقتضيات زمان و مكان و تحوّل اوضاع اجتماعي , تغيير پيدا مي كنند وبه اصطلاح به تناسب تغيير موضوع , حكم نيز تغيير مي يابد. اين دسته قوانين كه به منزلهء جسم يا پوستهء ظاهري دين مي باشند, به قوانين ثانويه معروفند.

روي اين جهت زندگاني ائمه : را هم بايد از دو جنبه و نگاه مورد بررسي قرار داد:

در نگاه اول , يك سري اصول مشترك و عملكردهاي يكسان در سيرهء ائمه مي بينيم كه مربوط به روح دين است و همهء خداپرستان موظفند در اين اصول از سيره و شيروهء آنان پيروي كنند, همان گونه كه به حكم آيهء شريفه () مأمور به تبعيت و پيروي از پيامبر اكرم 6هستند.

(پـاورقي 1.احزاب (33 آيهء 21

در نگاه دوم , عملكردها و سيره و شيوه هايي را در زندگاني امامان : مي بينيم كه تابع مقتضيات زمان ومتناسب با اوضاع زندگي اجتماعي مردم عصر خويش است . هرگاه كسي بخواهد عملكرد و سيرهء 250سالهء زندگي امامان : را با يك نگاه بنگرد و همه را به منزلهء دين ببيند و نتواند تفكيك بين روح دين و مقتضيات اجتماعي را تشخيص دهد, مي پندارد كه بين سيره و عملكرد امامان معصوم : تضاد و اختلاف وجود دارد. مثلاًوقتي به سيرت رسول اكرم 6مراجعه مي كنيم , مي بينيم كه فقيرانه زندگي كرده , نان جو خورده و لباس وصله دارپوشيده است . اميرالمؤمنين 7نيز همين طور. كسي بگويد به حكم همه ءمردم موظفند از روش و سيره رسول اكرم 6پيروي كنند و همه فقيرانه زندگي كنند و همه بايد نان جو بخورند ولباس وصله دار بپوشند, درست نيست . نحوهء زندگاني امام مجتبي 7را مطالعه مي كنيم يا زندگاني امام صادق وامام رضا8را بررسي مي كنيم . مي بينيم آن ها فقيرانه زندگي نمي كردند, بلكه غذاي خوب مي خوردند و جامهء خوب مي پوشيدند و مركب خوب سوار مي شدند.

در روايتي ذكر شده كه امام صادق 7به خانه شخصي وارد شد و مشاهده كرد صاحب خانه با اين كه آدم متمكّني است , ولي در خانهء محقّري زندگي مي كند. حضرت سؤال نمود: چرا خانهء وسيع تري را براي خود تهيّه نمي كني ؟ گفت : اين خانهء پدري من است . پدرم با اين كه متموّل بود, در اين جا زندگي مي كرد. امام مي فرمايد: شايدپدرت شعور نداشته ! آيا تو هم بايد مثل او باشي ؟ تو مي خواهي يك عمر جرم بي شعوري پدرت را بپردازي ؟()

(پـاورقي 2.شهيد مطهري , سيري در سيرهء ائمه , ص 15

در كافي و تحف العقول آمده كه روزي سفيان ثوري ـ يكي از اخباري هاي اهل سنت ـ به امام صادق 7اعراض مي كند و مي گويد: مي بينم كه شما لباس لطيفي پوشيده اي , در حالي كه جدّت پيامبر اكرم 6چنين لباسي رانمي پوشيد. امام فرمود: تو خيال مي كني چون پيغمبر6چنان بود, مردم هم تا ابد بايد آن طور باشند؟ تو نمي داني كيفيت لباس جزء دستور جو روح ج اسلام نيست , بلكه تابع مقتضيات زمان است ؟ تو بايد عقل و قوهء درك وحسابگري داشته باشي و وضع آن عصر و زمان و منطقه را در نظر بگيري . در آن زمان زندگي متوسط همان بود كه پيغمبر داشت . دستور اسلام مواسات و مساوات با مردم است . بايد ديد اكثر مردم در آن زمان چگونه زندگي داشته اند.()

(پـاورقي 1.همان , ص 17

براي شناخت صحيح شيوهء زندگي امامان 7بايد به زواياي زندگي آن ها توجه كرد و آن را از جنبه هاي مختلف تجيزيه و تحليل نمود.

شناخت و آگاهي و داشتن تحليل درست از حالات اخلاقي , عرفاني , عبادي , موضع گيري امامان : در برابرقيام هاي مسلحانه و نحوهء برخورد آنان با طاغوت هاي عصر, منابع مالي و درآمد آن ها, مخارج و بذل و بخشش ها,سَبْك زندگي , ساده زيستن , مسكن , معاشرت واخلاق و نحوهء برخورد با همسران و فرزندان و... با توجه به اوضاع ومقتضيات زمان , از اموري هستند كه ما را عارف به مقام و منزلت ائمه و سيره و زندگاني آنان مي سازد. به دست آوردن چنين شناختي از حوصلهء اين پاسخ بيرون است . كتاب هاي زير را جهت مطالعه پيشنهاد مي كنيم :

1 سيري در سيرهء ائمه اطهار, شهيد مطهري .

2 فرازهاي برجسته اي از سيرهء امامان شيعه , محمد تقي عبدوس و محمد محمدي اشتهاردي .

3 سيري در نهج البلاغه , شهيد مطهري .

4 سيرهء پيشوايان , مهدي پيشوايي .

5 مقتضيات زمان , جلد 1ـ 2 شهيد مطهري .

6 نقش ائمه در احياي دين (71, سيد مرتضي عسكري .